شهر مدینه و مسجد النبی/ نقشه مسجد و تاریخ آن

                                  

1- هسته مرکزی شهر مدینه و هتل های اطراف حرم نبوی

برای مشاهده اصل نقشه با کیفیت عالی اینجا را کلیک نمائید

2- راهنمای مسجد النبی

برای دانلود تصویر اصلی اینجا را کلیک نمائید

3- موقعیت مسجد النبی

برای مشاهده اصل نقشه شماره 3 با کیفیت عالی اینجا را کلیک نمائید

 

4- موقعیت قبر مطهر رسول خدا (ص) و خانه حضرت علی (ع)

برای مشاهده اصل نقشه شماره 4 با کیفیت عالی اینجا را کلیک کنید

5- قبرستان بقیع

برای مشاهده اصل تصویر شماره 5 اینجا را کلیک نمائید

6- قبرستان بقیع

برای مشاهده عکس های قدیمی بقیع و فوق العاده نوستالژیک بقیع اینجا را کلیک کنید

تاریخچه گسترش مسجدالنبی

تغییرات مسجدی که پیامبر خود بنا کرده بود

تاریخ - ایسنا نوشت: شکل، ظاهر و مساحت مسجدالنبی به عنوان نخستین مسجد مسلمانان که زمانی پیامبر(ص) با دستان خود بنا کرده بودند، در طول تاریخ دچار تغییر و تحولات زیادی شده است.

 

امروز مسجدی را به عنوان مسجدالنبی می‌شناسیم که دارای ظاهری بسیار زیبا و معماری غنی اسلامی است که هفت باب اصلی و در مجموع 81 ورودی دارد. بیشتر مورخان معتقدند؛ در بنای اولیه، مساحت مسجدالنبی حدود 1060 متر مربع بوده است؛ اما پس از بازگشت رسول خدا از غزوه‌ خیبر در سال هفت هجری قمری، به دلیل افزایش تعداد مسلمانان، به مساحت مسجد افزوده شد و طول و عرض آن هر یک نزدیک به یک‌صد ذرع افزایش یافت و مساحت آن به 2475 متر مربع رسید. نخستین اقدام رسول خدا (ص) در مدینه‌ منوره ساخت این مسجد بود. پیش از آن در قبا نیز مسجدی به دست آن حضرت و اصحاب بزرگوارشان ساخته شده بود که چنین اقدامی از اهمیت نقش مسجد در اسلام نشان دارد. این مکان، شریف‏ترین مسجد پس از مسجدالحرام است. رسول خدا(ص) درباره‌ نماز خواندن در این مسجد فرمودند: «نماز در مسجد من، نزد خداوند برابر با 10 هزار نماز در مساجد دیگر است، جز مسجدالحرام که نماز در آن برابر با 100هزار نماز است.»

 

مساحت مسجدالنبی در زمان خلیفه‌ دوم در سال 17هجری قمری از طرف غرب 10 متر، از جانب قبله پنج متر و از سوی شمال 25 متر توسعه یافت. در دوره‌ی عثمان بن عفان در سال 29 - 30 هجری قمری، 496 متر مربع به‏ مسجدالنبی (ص) افزود و مساحت آن به 4071 متر مربع رسید و تا زمان ولیدبن عبدالملک به همین شکل باقی ماند. در زمان ولیدبن عبدالملک‏ بین سال‌های 88 ـ 91 هجری قمری، 2369 متر مربع به مساحت مسجد افزوده شد و مساحت آن به 6440 متر مربع رسید. همچنین در عصر مهدی عباسی‏ در سال 161 هجری قمری بار دیگر دست به توسعه‌ی مسجد زدند و مساحت آن را به 8890 متر مربع رساندند.‏ در عصر ممالیک، قایتبای به سال 888 هجری قمری، 120 متر مربع به مساحت مسجد اضافه شد که مساحت آن را به 9010 متر مربع رساندند. در دوران عثمانی‏، سلطان عبدالمجید عثمانی در سال‌های 1265 تا 1277 هجری قمری، 1293 متر مربع به مساحت این مسجد افزوده شد و مساحتش به 10303 متر مربع رسید.

به دنبال روی کار آمدن آل سعود، در دو مرحله‌ توسعه، 88 هزار و 24 متر به مساحت کل مسجدالنبی افزوده شد که بیش از 167 هزار نمازگزار را در خود جای می‏دهد. با توسعه‌ اطراف حرم، هزاران‏ نفر دیگر به ظرفیت نمازگزاران افزوده شده است. آنچه از آثار و اسامی امامان شیعه، خلفا و برخی صحابه بر کتیبه‏های مسجدالنبی به چشم می‏خورد، یادگاری از سلاطین عثمانی است که میانِ فرق اسلامی تجمیع شده است.

 

بخش‏های مختلف مسجدالنبی:

روضه‌ شریف: قسمتی از مسجدالنبی که در ناحیه‌ی جنوب شرقی (رو به سمت قبله) قرار دارد، به نام روضه‌ مطهر شناخته می‏شود. این قسمت فضیلت زیادی دارد و در حدیثی از رسول خدا (ص) به عنوان باغی از باغ‏های بهشت معرفی شده است. در محدوده‌ روضه‌ مطهره، سه مکان مقدس دیگر نیز وجود دارد که عبارتند از مرقد مطهر پیامبر(ص)، منبر و محراب. در کناره‌ شرقی مسجد، رسول خدا (ص) حجره‏هایی برای زندگی همسران خود ساخته بودند که تا نزدیک 90 سال پس از رحلت آن حضرت نیز سرپا بود. ابتدا حجره‏ای برای سوده، پس از آن برای عایشه و در امتداد آن حجره‏ای برای حضرت فاطمه (س) ساخته شد.

منبر: یکی از مکان‌های مقدس در مسجد، محل منبر رسول خدا (ص) است. در روایات آمده است که پیامبر در آغاز با تکیه بر درخت خرما، به ایراد خطبه می‏پرداخت. یکی از اصحاب پیشنهاد ساختن منبری را داد تا رسول خدا (ص) روی آن بنشیند تا هم مردم او را ببینند و هم آن حضرت از ایستادن خسته نشود. این منبر دارای سه پله بوده است. منبر رسول خدا (ص) هشت بار نوسازی شده و هر بار در جای پیشین خود قرار داده شده است. منبری که در حال حاضر وجود دارد، منبری است که سلطان مراد عثمانی در سال 999 هجری قمری دستور ساخت و نصب آن را داد.

محراب: محراب در محلی ساخته شده است که رسول خدا (ص) در آنجا نماز می‏گزارد و در این که محل نماز آن حضرت همین محراب فعلی است، تردیدی نیست.

 

ستون‏های مسجد: سقف مسجد پیامبر (ص) بر ستون‏هایی قرار داشت‏ که علاوه بر نگهداری سقف، مورد استفاده‌ی رسول خدا (ص) و اصحاب آن حضرت بود. از ستون‏های هشتگانه‌ی آن زمان خاطرات ویژه‏ای باقی مانده که سبب تقدس آن شده است، به طوری که اکنون نزدیک به 706 ستون در مسجد وجود دارد. ستون‏هایی که در محل قدیمی مسجد، در قسمت جنوبی آن قرار دارد، اکنون با رنگ سفید از بقیه ستون‏ها مشخص شده است که برخی از آن‌ها عبارتند از ستون مَحْرَس، علی بن ابیطالب (ع) در کنار این ستون می‏ایستاد و از رسول خدا (ص) محافظت می‏کرد. استوانه‌ی محرس را به نام استوانه‌ی علی بن ابیطالب نیز می‏شناسند.

ستون توبه: این ستون را استوانه‌ی ابولبابه نیز نامیده‏اند. ابولبابه پس از کاری که به سود یهودیان بنی‏قریظه از او سر زد، در عذاب وجدان قرار گرفت و به منظور توبه و تنبیه خویش، خود را به ستون بست و افزون بر 10 شبانه روز بر آن حال باقی ماند و تنها در اوقات نماز و هنگام قضای حاجت، دخترش او را از ستون می‏گشود تا این‌که بر پیامبر خدا (ص) در مورد پذیرش توبه‌ی ابولبابه وحی نازل شد. آن حضرت به مسجد آمد و او را از ستون باز کرد. نماز و توبه در کنار این ستون فضیلت دارد.

ستون وفود: یکی از کارهای روزانه‌ی رسول خدا (ص) ملاقات با سران قبایل بود. محل این ملاقات در کنار ستونی از ستون‏های مسجد بود که بعدها به نام «اسطوان الوفود» معروف شد و اکنون نیز به همین نام شناخته می‏شود.

ستون سریر: محلی است که پیامبر تختی از شاخه‏های خرما را در کنار آن می‏گذاشت و روی آن به استراحت می‏پرداخت.

ستون مهاجرین: علت انتخاب نام مهاجرین برای این ستون، شاید این بوده است که مهاجران مکه در کنار این ستون، نماز می‌گزاردند و می‏نشستند. این ستون به نام عایشه نیز شناخته می‏شود زیرا از عایشه نقل شده است که اگر مردم فضیلت نماز در کنار این ستون را می‏دانستند بر سر آمدن کنار آن قرعه می‏زدند و به همین دلیل به آن ستون قرعه هم گفته شده است.

 

 

ستون تهجد: در روایت است که پیامبر (ص) شب هنگام که مردم، مسجد را به سوی خانه‏های‌شان ترک می‏کردند، حصیری در کنار این ستون می‏گستراندند و به تهجد و نماز شب می‏پرداخت و به همین مناسبت به این اسم معروف شد.

 

ستون مربعةالقبر: این استوانه که به آن مقام جبرئیل نیز می‏گویند، چسبیده به ضلع شمالی ضریح مطهر است و در خانه‌ی حضرت فاطمه (س) از آنجا گشوده می‏شد. این همان دری است که به روایت ابن عباس، پیامبر خدا (ص) هر روز پنج بار در وقت نمازهای پنجگانه، به مدت نه ماه کنار آن در می‏ایستاد و می‏گفتند: «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ، إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً.»

ستون مخلقه: رسول خدا در آغاز بر تنه‌ی درخت خرمایی تکیه می‏کردند و خطبه می‏خواندند. نوشته‏اند؛ زمانی که برای آن حضرت منبر ساخته شد از این درخت ناله‏ای برخاست شبیه ناله‌ی شتر ماده‏ای که از بچه‌ی خود جدا شده است، از این رو این ستون را، ستون حنّانه نامیده‏اند. ستون مخلقه در محل همان تنه‌ی نخل نصب شده است.

صفه‏: صفه نام مکانی است که گروهی از مهاجران مسلمان بی‏سرپناه در سال‏های اولیه‌ی هجرت در آنجا سکونت داشتند. زمینی که به آن‌ها اختصاص داده شده بود حدود 96 متر مساحت داشت و مسقف بود و در میان باب جبرئیل و باب النساء قرار داشت. افرادی مانند بلال، ابوذر، مقداد، حذیفه و... از اصحاب صفه بودند.

مقام جبرئیل: این محل به خاطر این به عنوان مقام جبرئیل شناخته شد که این فرشته‌ی مقرب الهی از آنجا بر رسول خدا (ص) وارد می‏شد و به خدمت آن حضرت می‏رسید، این محل اکنون داخل حجره‌ی شریفه قرار دارد و قابل دسترسی نیست.

 

 

اما درباره‌ درهای نخستین مسجدالنبی (ص) در منابع تاریخی چنین ذکر شده است؛ زمانی که مسجدالنبی ساخته شد، سه در برای ورود و خروج داشت؛ اما در سال سوم هجرت به دستور پیامبر (ص) همه‌ی درهای خانه‌ها به جز در خانه‌ی علی (ع) به مسجد بسته شد.

 

باب جبرئیل: این در محل ورود رسول خدا (ص) بوده است. همچنین پیامبر (ص) در ورودی این باب با جبرئیل ملاقات کرده است.

باب الرحمه: نامگذاری این در برگرفته از حدیث رسول خدا (ص) است. ایشان به درخواست شخصی که از این در وارد شده بود از خداوند طلب نزول باران کردند و پس از هفت روز نیز طبق درخواست همان شخص تقاضای قطع باران کردند.

باب السلام: این در از زمان بنای نخستین مسجد وجود داشته است.

باب النساء: این در اختصاص به رفت و آمد زن‌ها به مسجد داشته است.

باب البقیع: از درهای قدیمی مسجد است که روبه‌روی قبرستان بقیع قرار دارد.

یکی دیگر از نمادهای مسجد در معماری اسلامی وجود مناره وماذنه در آن است. مناره‏های مسجدالنبی زمانی که ولید، مسجد را توسعه داد، چهار مناره بر چهار گوشه‌ی مسجدالنبی ساخت، این مناره‏ها در گذر زمان جای خود را به مناره‏های بزرگتر و محکم‏تری دادند و مناره‏های جدیدی نیز برای مسجد ساخته شد. چهار مناره‌ اصلی مسجد عبارتند از مناره‏های سلیمانیه و مجیدیه که در دو سوی ضلع شمالی قرار گرفته و مناره‏های قایتبای و باب‌السلام که در دو سوی ضلع جنوبی (قبله) واقع شده‌اند. در حال حاضر مناره‏های دیگری نیز بر مسجد افزوده شده و تعداد آن‌ها به 10 رسیده است.